Drie tragedies zijn aan de Humanistische Canon toegevoegd en besproken tijdens de uitzendingen van het radio-programma van de VPRO: Desmet Live. 

Euripides

Euripides is toegevoegd door schrijfster Nelleke Noordervliet.
Euripides werd door zijn tijdgenoten niet altijd zo gewaardeerd. Maar schrijfster Nelleke Noordervliet vindt hem fantastisch. En omdat Griekse tragedieschrijver nog steeds actueel is, voegt Noordervliet zijn werk toe aan de Humanistische Canon.

Nelleke Noordervliet stond te springen om een bijdrage te leveren aan de Humanistische Canon, zo blijkt uit de uitzending van Desmet Live op 16 mei 2008. Ik wil iets toevoegen aan de Humanistische Canon omdat ik het eigenlijk zo graag wil hebben over de slagschaduw van het Christendom, die onze literatuur en cultuur al eeuwen beïnvloedt en verduistert, aldus de romanschrijfster in haar gesprek met Desmet Live-presentator Theodor Holman. Over de vraag wát ze wil toevoegen, is ze al even beslist: de tragedies van Euripides.

Euripides was degene die de goden wel bij het oud vuil wilde zetten, licht Noordervliet haar keuze voor de Griekse tragedieschrijver toe. Euripides uitte zijn kritiek op de goden niet openlijk, maar hij was iemand die een hele nieuwe manier van denken introduceerde en ook een nieuwe opvatting van de mens en zijn noodlot. En juist daardoor is Euripides nog zo actueel. Hij gebruikte de mythen en de legenden, dus historische stof, om actuele kwesties aan de orde te stellen. Euripides tragedies stelden onder meer de verhouding tussen de allochtonen en de autochtonen, de verhouding tussen de vorst en zijn volk, en de verhouding tussen de mens en zijn noodlot aan de orde.

Euripides (ca 480 v.Chr.- 406 v.Chr.) behoort samen met Sophokles en Aischylos tot de grote Griekse tragediedichters. De tragedies, die hun bloeitijd kenden in de vijfde eeuw voor Christus, vervulden een sterke maatschappelijke functie: het debat over kwesties in de maatschappij werd in de tragedies op scherp gesteld. Euripides werd door zijn tijdgenoten niet altijd zo gewaardeerd, merkt Noordervliet op. Het ging ze allemaal wat te ver, hij was een beetje te modern. Maar ik vind hem juist fantastisch. Euripides stukken, waaronder Medea, Ion en Orestes, zijn ook geliefd bij hedendaagse theatermakers.

Het werk van Euripides hoort in de Humanistische Canon omdat het ons bevrijdt van de schaduw van het Christendom en omdat het ons opnieuw laat denken over en kijken naar de verleden tijd – maar ook naar onze eigen tijd. De Griekse tragedies werken wat mij betreft nog steeds keihard.

Nelleke Noordervliet (1945) schreef, sinds haar debuutroman Tine of de dalen waar het leven woont uit 1987 meer dan tien boeken. Ze is maandelijks te gast bij radioprogramma Desmet Live. Haar meest recente roman, Snijpunt, stelt themas aan de orde zoals geloof, humanisme, waardigheid en zelfrespect.

Xenophanes en Sophocles’ Antigone

Xenophanes en Sophocles’ Antigone Sophocles’ Antigone, toegevoegd door Bert Janssens, directeur van de Humanistische Omroep (Human).

Maar voor Sophocles, voegt Bert Janssens eerst Xenophanes toe aan de Humanistische Canon. Xenophanes was naar wij weten de eerste agnost. Hij zag dat de goden van de Ethiopiërs wel lijken erg op Ethiopiërs, en de goden van de Thraciërs wel erg op Thraciërs en trok er zijn conclusies uit. Volgens Xenophenes hebben de mensen nooit iets zekers over de goden geweten en zullen ze dat ook nooit weten.

In Antigone van Sophocles wordt het individuele geweten boven de wetten van staat geplaatst. Antigone is het drama van een vrouw die tegen de wetten in haar broer begraaft. Zij komt daarmee in een direct conflict met de koning. Dood en ongeluk zijn het gevolg. In het slotkoor wordt benadrukt dat alleen redelijkheid en bezonnenheid tot geluk kan leiden. Het openingskoor is een loflied op de mens dat begint met de zin: ‘Er zijn tal van wonderen maar geen is groter dan de mens.’

Aischylos met Oresteia

Wilma Reinders – programmaleider Humanistische Diensten bij het Humanistisch Verbond – voegt Oresteia van Aischylos toe.

Wilma Reinders wil Oresteia van Aischylos in de Humanistische Canon plaatsen. En dan wel de Oresteia zoals die vorig jaar werd uitgevoerd in de regie van Johan Simons, die op 20 mei 2007 de Van Praag-prijs ontving.

De Oresteia – een Griekse tragedie van ongeveer 500 voor Christus – heeft wraak als als thema. Orestes doodt zijn moeder omdat deze zijn vader heeft vermoord. Orestes moet kiezen tussen twee kwaden, kiest uiteindelijk en omarmt die keuze ook. Aan het eind van het stuk wordt hij berecht.

Reinders ziet in ‘Oresteia’ een appél aan het humanisme om meer erkenning te geven aan gevaarlijke driften zoals woede, wraak- en schuldgevoelens.