Over de Canon

De Humanistische Canon is een initiatief van het Humanistisch Verbond en kwam tot stand in samenwerking met het Humanistisch Historisch Centrum.

 

De Humanistische Canon geeft een overzicht van de geschiedenis en de actualiteit van het humanisme. Het is een inspiratiebron om te lezen en te onderzoeken. De Canon biedt de helpende hand als je kennis wilt nemen van het ontstaan en de ontwikkeling van de humanistische stroming in de samenleving.

 

Inhoudelijke verantwoording

 

Zoals er bij de Canon van Nederland veel discussie was over het al dan niet opnemen van bepaalde vensters, heeft ook deze redactie geworsteld met de samenstelling. Wat ‘humanisme’ precies is, ligt nergens vast en is bovendien historisch veranderlijk. En ook verschillende landen hebben verschillende humanismen. Een Amerikaan zou een andere Humanistische Canon samenstellen dan een Fransman. Gelukkig zijn er wel onderwerpen, periodes en personen die door een meerderheid van humanisten herkend worden als inspirerend en voedend. Onze nadruk ligt op Europa, met specifieke interesse voor Nederland. We gaan uit van drie hoofdstromingen die u hieronder terugvindt. 

 

Drie hoofdlijnen

 

1. Ten eerste is er de kritische en zelfbewuste reflectie op religieuze autoriteiten en dogmatische manieren van denken. De kritische reflectie op eeuwig geachte waarheden, onder meer te zien bij de opkomst van de moderne wetenschap (in het venster ‘Wetenschappelijke Revolutie’), heeft tot vandaag de dag standgehouden. Deze stroming komt terug in het hedendaags humanisme als ongodsdienstige levensbeschouwing op basis van menselijke vermogens. Voorbeelden van deze stroming zijn de vensters  ‘Ketters’, ‘Atheïsme’, en ‘Het Vrijdenken’.  
2. Ten tweede is er het moreel-politieke streven naar sociale rechtvaardigheid, het verzet tegen fascistische en intolerante krachten, tegen militair geweld en vóór open dialoog. De mensenrechtentraditie was niet mogelijk zonder het besef van de waardigheid van ieder individu. Ook nu vormt dit morele streven een fundamenteel onderdeel van het georganiseerd humanisme. Voorbeelden zijn ‘Mensenrechten’, ‘Sociale Bewegingen’, en ‘Verzet tegen dictatuur’.
3. Als laatste is er een duidelijk ideaal van ontwikkeling, ontplooiing en vorming (Bildung) van het individu. Esthetiek en cultuur staan op de voorgrond, maar humanistische vorming betreft altijd de ‘volledige mens’. Deze traditie begon in de oudheid (Paideia), keerde terug in de Weimar periode en is nu onder meer herkenbaar onder de noemer ‘levenskunst’.

 

Het humanisme kan zich geen van deze drie elementen toe-eigenen. Het ideaal van mensenrechten is bijvoorbeeld niet te verbinden aan een specifieke levensbeschouwing, maar een stroming door diverse levensbeschouwingen heen. Wel kenmerkend is de combinatie van de drie lijnen. Humanisme is slechts in zijn volheid te begrijpen vanuit het gecombineerde karakter ervan. De nadruk op alléén ongodsdienstigheid en wetenschappelijke kennisverwerving, alléén moreel-politieke rechtvaardigheid, of alléen individuele vorming en ontwikkeling, levert een beperking op van wat het humanisme is en zou kunnen zijn. Slechts in de verbinding tussen de drie elementen toont het humanisme zijn kracht.

 

Dat de Canon de volledigheid van het humanisme wil laten zien, betekent niet dat de diverse tradities altijd harmonieus met elkaar samengaan of -gingen. Binnen en tussen de drie hoofdlijnen zijn breuken waar te nemen. Zo bestaat er een inclusief, een religieus en een atheïstisch humanisme. Allen zijn historisch te verdedigen. Dat geldt ook voor het meer socialistisch en het meer liberaal georiënteerd humanisme. 

 

Als het wel of niet opnemen van bepaalde gebeurtenissen, verhalen of personen reden is tot scherpe discussie over onze beweegredenen, maar vooral over de geschiedenis en het actuele belang van het humanisme, dan zijn we in onze opzet geslaagd.

 

 

Een greep uit algemene Nederlandse literatuur over het humanisme

 

> Boelaars, B., De kostbare mens; inleiding tot het humanisme (1997)

> Bullock, Alan, The Humanist Tradition in the West (1985)

> Cliteur, P.B. en W. van Dooren (red.),Geschiedenis van het humanisme (1991)

> Cliteur, P.B. en D. Van Houten (red.), Humanisme: theorie en praktijk ( 1993)

> Constandse, A.l., Geschiedenis van het humanisme in Nederland ( 1967)

> Gasenbeek, B. en P. Winkelaar, Humanisme (2006)

> Praag, J.P. van, Grondslagen van humanisme (1978)

> Vanheste, J. , Humanisme en het avondland. De Europese humanistische traditie (2007)

 

 

 

Disclaimer

 

De informatie op deze website van de canon wordt door het Humanistisch Verbond met voortdurende zorg en aandacht samengesteld en onderhouden. Fouten kunnen echter niet altijd voorkomen worden. De informatie op deze website is louter informatief van aard en kan niet worden aangemerkt als een advies in een concreet geval. Er kunnen dan ook op geen enkele wijze rechten worden ontleend aan de op de website aangeboden informatie.

 

Het Humanistische Verbond aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade die op enigerlei wijze voortvloeit uit het gebruik van de website of uit de onvolledigheid en/of onjuistheid van de op de website verstrekte informatie en/of voor schade ten gevolge van het (tijdelijk) niet beschikbaar zijn van de website.

 

Deze website van de Humanistische Canon bevat verwijzingen en/of hyperlinks naar andere websites die niet door het HV worden beheerd. Deze zijn opgenomen ter informatie van de gebruikers en te goeder trouw geselecteerd voor onze doelgroep. Het Humanistisch Verbond geeft geen garantie en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, het gebruik en de beschikbaarheid van dergelijke websites.

 

De redactie van de Humanistische Canon heeft geprobeerd alle rechthebbenden van beeld- en ander materiaal te traceren. Personen en organisaties die wij onverhoopt niet hebben kunnen bereiken en die menen rechten te kunnen doen gelden, worden verzocht zich tot de redactie te wenden.

 

De informatie op de website is slechts bedoeld voor persoonlijk, niet-commercieel gebruik. Het verveelvoudigen en openbaar maken van (delen van) de inhoud van deze website voor niet-persoonlijk gebruik, in welke vorm en op welke wijze ook, is zonder voorafgaande toestemming van het Humanistisch Verbond niet toegestaan.