De Humanistische Canon is een initiatief van het Humanistisch verbond. Wil je ons steunen? Klik dan op onderstaande knop.
Historisch opgebouwd via vensters en werken
De Canon is historisch opgebouwd via ‘vensters’. Vensters geven een belangrijke periode of ontwikkeling in de geschiedenis van het humanisme weer en vormen de ‘ingang’ in de Canon. Deze vensters vindt u op de homepagina. U ziet linksboven de oudste periode (het venster ‘Paideia’) en rechtsonder de jongste (het venster ‘Humanisme nu’).
In ieder venster vindt u diverse ‘werken’. Dit zijn exemplarische boeken, films, strips, wetten, personen en kunstwerken binnen het venster. In het venster ‘Existentialisme’, vindt u bijvoorbeeld de werken ‘De mythe van Sisyphus’ van Camus, ‘Het existentialisme is een humanisme’ van Sartre en ‘De tweede sexe’ van De Beauvoir.
Mocht u specifiek naar iets op zoek zijn dan kunt u de zoekfunctie gebruiken, bovenaan de pagina.
Levensbeschouwing gaat over de manier waarop we de wereld moeten begrijpen en wat dat voor ons – mensen – betekent. Politiek gaat over de vraag hoe we ons samenleven moeten organiseren. Maar hoe verhouden die twee zich tot elkaar? De humanistische bewegingen heeft voor een tussenweg gekozen: levensbeschouwing en politiek zijn niet volledig te scheiden maar wel te onderscheiden.
In sommige opvattingen hebben religie en staat niets met elkaar te maken. Denk aan de laïcité in Frankrijk: religie is een privé-aangelegenheid. Aan de andere kant van het spectrum staan diegenen die beweren dat een land politiek gestuurd moet worden door een specifieke levensbeschouwelijke opvatting. Staat en religie vallen dan samen. Wat humanisten betreft, mogen overheid en geestelijke genootschappen niet op elkaars stoel zitten. De overheid heeft zich niet te bemoeien met de inhoud van levensbeschouwingen. Andersom kunnen levensbeschouwelijke principes niet opgelegd worden aan individuen die deze principes niet delen (het principe van de scheiding Kerk en Staat). Ieder individu heeft levensbeschouwelijke vrijheid.
Levensbeschouwing en politiek staan echter niet totaal los van elkaar. Ze hebben beiden te maken met bepaalde idealen en waarden. Op dit gebied vindt dan ook overlap plaats. Zo bestaan er religieuze politieke partijen als het CDA en de CU.
In een goed werkende democratie is ruimte voor alle politieke partijen, op welke grondslag dan ook. Alle partijen houden zich aan een aantal basisrechten, met name de vrijheid van het individu. Democratie is in deze opvatting niet de dictatuur van de meerderheid maar het toekennen van basisrechten aan ieder individu, waaronder de vrijheid van denken.
Dit betekende ook een strijd voor het recht om niet te geloven en om een individuele levensbeschouwing (in plaats van een geïnstitutionaliseerde godsdienst) te hebben. In Nederland hebben buitenkerkelijken zich er stevig voor moeten inzetten om gelijke rechten te krijgen. De echte mijlpaal werd in 1983 bereikt. Na lang lobbyen door de humanisten, veranderden artikelen 1 en 6 van de Grondwet. Vanaf nu werden godsdienst en levensovertuiging gelijk behandeld.
Artikel 1 luidt nu: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan’. (red.)
In Artikel 6 valt te lezen: ‘Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’. (red.)
De emancipatie van humanisten kwam gelijk tot stand met andere emancipatiebewegingen zoals die van vrouwen en homoseksuelen. Zie ook Benno Premsela (1920-1997).
Over een aantal politieke thema’s laten humanisten zich regelmatig horen. Ingenomen standpunten vloeien vooral voort uit het ideaal van gelijkheid (met name de gelijkberechtiging van homoseksuelen en vrouwen) zelfbeschikkingsrecht waar het zaken van leven en dood betreft (abortus en euthanasie / voltooid leven). Het gaat hier om progressieve standpunten en een verzet tegen een conservatieve – vaak religieus georiënteerde – ethiek. Humanisten laten zich horen als de huidige politiek een al te sterk christelijk perspectief aan de rest van de samenleving oplegt. Er is wat humanisten betreft ruimte voor levensbeschouwelijke overwegingen in de politiek, maar een overheid mag een individu geen levensbeschouwelijke opvattingen opleggen.
Humanisten zijn zowel links als rechts in het politieke spectrum te vinden. Er bestaat geen aparte humanistische politieke partij die door humanistische beweging is opgericht (wel een ‘humanistisch democratische partij’ die niet is gerelateerd aan het georganiseerd humanisme). Dat komt deels omdat humanisten het eens kunnen zijn over de te bereiken doelen maar van mening kunnen verschillen over de middelen. Liberale en sociaal-democratische humanisten hebben elkaar levensbeschouwelijk altijd kunnen vinden, ook al leidde en leidt dat wel eens tot spanningen. Bijvoorbeeld in de jaren tachtig toen er meningsverschil was over de plaatsing van kruisraketten.
Naast vrijheidsrechten, hechten humanisten groot belang aan solidariteit en zowel eigen als onderlinge verantwoordelijkheid. Deze waarden vloeien voor humanisten niet voort uit godsdienstige naastenliefde of een relatie met god, maar uit een menselijke besef van rechtvaardigheid voor ieder individu. Dit past in de traditie van de Renaissance en Verlichting waarin de begrippen vrijheid, gelijkheid en solidariteit zowel keuzevrijheid als maatschappelijke betrokkenheid kunnen waarborgen.
De Humanistische Canon is een initiatief van het Humanistisch verbond. Wil je ons steunen? Klik dan op onderstaande knop.