+

Leeswijzer

Historisch opgebouwd via vensters en werken

 

Vensters

De Canon is historisch opgebouwd via ‘vensters’. Vensters geven een belangrijke periode of ontwikkeling in de geschiedenis van het humanisme weer en vormen de ‘ingang’ in de Canon. Deze vensters vindt u op de homepagina. U ziet linksboven de oudste periode (het venster ‘Paideia’) en rechtsonder de jongste (het venster ‘Humanisme nu’).

 

Werken

In ieder venster vindt u diverse ‘werken’. Dit zijn exemplarische boeken, films, strips, wetten, personen en kunstwerken binnen het venster. In het venster ‘Existentialisme’, vindt u bijvoorbeeld de werken ‘De mythe van Sisyphus’ van Camus, ‘Het existentialisme is een humanisme’ van Sartre en ‘De tweede sexe’ van De Beauvoir.

 

Zoeken

Mocht u specifiek naar iets op zoek zijn dan kunt u de zoekfunctie gebruiken, bovenaan de pagina. 

 

Paideia

De Grieken
De vorming en ontwikkeling tot volledig mens

Humanitas

De Romeinen
Beschaafd, ontwikkeld en humaan zijn als opdracht en ideaal

Renaissance

14e - 16e eeuw
De oudheid herboren

Bijbels humanisme

15e en 16e eeuw
De behoefte om de bijbel goed, kritisch en nieuw te lezen

Boekdrukkunst

ca. 1441
De verspreiding van kennis en emancipatie van de burger

Wetenschappelijke revolutie

15e, 16e, 17e eeuw
Goed waarnemen, logisch denken, nieuwe instrumenten

Ketters

vanaf 11e eeuw
Een gevaar voor kerk en koning

Verlichting

17e en 18e eeuw
Het licht van de rede gaat schijnen

Mensenrechten

17e eeuw tot nu
Fundamentele rechten voor ieder individu

Weimar Humanisme

18e en 19e eeuw
Persoonsvorming en kosmopolitisme: De Duitse Renaissance van vorming, kunst en cultuur

18e en 19e eeuw humanisme

17e eeuw tot nu
Tussen wetenschap en romantiek

Liberalisme

19e eeuw
Burgers streven naar vrijheid

Het Vrijdenken

19e en 20e eeuw
Van individuele daad naar beweging

Atheïsme

o.a. 18e en 19e eeuw
Het bestaan van God wordt afgewezen

Sociale Bewegingen

19e en 20e eeuw
Vrouwenbeweging en arbeidersbeweging verbreden het humanisme

Geesteswetenschappen, de interpreterende mens

19e en 20e eeuw
De mens als interpreterend en betekenisgevend wezen

Secularisering

19e eeuw - heden
Het verdwijnen van religie en haar 'terugkeer' in de globaliserende wereld.

Verzet tegen dictatuur

Het interbellum
Radicalisering tussen WOI en WOII en de roep om waakzaamheid

Auschwitz

na WOII
De oorlog vernietigt het vertrouwen; een nieuwe taal is nodig

Existentialisme

20e eeuw
Wat betekent het voor mij om mens te zijn?

Internationaal humanisme

1952
Wereldhumanisme tussen de religies

Georganiseerd humanisme

20e eeuw
Na en in reactie op WOII worden Humanitas en het HV opgericht

20e eeuw humanisme

20e en 21e eeuw
Seculier en religieus?

Humanistische psychologie

Halverwege 20e eeuw
Zelfactualisatie, betekenis, creativiteit

Humanismekritiek

Jaren 60, 70 en 80
Aandacht voor de blinde vlekken van het humanisme

Spiritualiteit

Toen en nu
Ruimte voor meer?

Humanistische Praktijken

Heden
Wat humanisten doen

Belangrijke werken

Levensbeschouwing

Heden
Humanisme als levensbeschouwing

Levensbeschouwing & politiek

Heden
Een complexe grens. Humanistische thema's in de politiek

Levenskunst

Jaren 60, 70 en 80 tot heden
Een morele traditie van zelfzorg wordt herontdekt

Geestelijke weerbaarheid

Heden
Tussen Veerkracht, Wil en Zingeving

Belangrijke werken

Sara Ahmed

Duurzaamheid en humanisme

Heden
Wat is duurzame ontwikkeling?

Belangrijke werken

Bruno LatourFrans de Waal

Islam en humanisme

Heden
Het debat over humanisme en islam binnen de westerse context
Sociale Bewegingen

Bell Hooks

1952-2021
“Feministische politiek wil een einde maken aan overheersing, ons bevrijden zodat we kunnen zijn wie we zijn – om een leven te leiden waar we van gerechtigheid houden, waar we in vrede kunnen leven”
Auteur van dit venster - Dr. Caroline Suransky

Afbeelding: Bell Hooks. Bron: https://rosavzw.be/nl/themas/rolmodellen/feminisme-vrouwenbeweging/bell-hooks. 

 

Bell Hooks is het pseudoniem van de invloedrijke Amerikaanse feministe, hoogleraar, cultuurcriticus en schrijver Gloria Jean Watkins. Ze nam de naam Bell Hooks over van haar overgrootmoeder, maar koos ervoor deze met kleine letters te schrijven om te benadrukken dat haar inhoudelijke boodschap belangrijker is dan het ego van de schrijver. Bell Hooks leverde een internationaal belangrijke bijdrage aan feministische theorieën, intersectionaliteit en onderzoek naar ras, klasse en gender. Geïnspireerd door onder andere Paulo Freire, richtte ze zich ook op de bevrijdende rol van onderwijs.

 

Bell Hooks werd geboren op 25 september 1952 in Hopkinsville, een klein, gesegregeerd stadje in de Amerikaanse staat Kentucky. Haar vader, Veodis Watkins, was conciërge en haar moeder, Rosa Bell Watkins, werkte als dienstmeisje voor witte gezinnen. Bell had vijf zussen en een broer. In haar vroege jeugd ging ze naar gesegregeerde scholen. Later maakte ze de overstap naar een gemengde school, waar de docenten en leerlingen overwegend wit waren. In 1973 studeerde ze af aan Stanford Universiteit. Daarna ging ze verder aan de Universiteit van Wisconsin-Madison en de Universiteit van Californië in Santa Cruz. In 2014 richtte ze het Bell Hooks Institute op, aan het Berea College in Kentucky. Ze overleed op 15 december 2021, op 69-jarige leeftijd.

 

De strijd tegen racisme als zwarte vrouw

Als schrijver brak ze in 1981 door met haar boek Ain’t I a Woman? Black Women and Feminism, een baanbrekend werk over de geschiedenis van de slavernij, maar vooral ook over de voortdurende ontmenselijking van zwarte vrouwen. De titel verwijst naar de historische toespraak die burgerrechtenactivist Sojourner Truth gaf in 1851. Ben ik dan geen vrouw? Truth herhaalde die vraag keer op keer om te benadrukken dat zwarte vrouwen anders gediscrimineerd worden dan zwarte mannen en witte vrouwen. Met dit boek leverde Hooks onder meer kritiek op de politiek van het verzet tegen de slavernij, waarin de mannelijke psyche centraal bleef staan in de strijd tegen racisme en op deze manier geen recht deed aan hoe klasse, ras en geslacht onlosmakelijk verbonden facetten zijn van onze identiteit.

 

Een van haar meest invloedrijke ideeën was die van de ‘oppositionele blik’, waarmee ze de confrontatie aanging met de ‘mannelijke blik’ en de ‘blanke blik’, die zwarte vrouwen als ‘passief’, of op andere manieren als ‘anders’ typeerde. Met haar oppositionele blik liet ze zien dat machtsverhoudingen gecodeerd zijn in hoe mensen elkaar doorgaans ervaren. Hooks riep op tot kritisch engagement met cultuur en richtte zich op representaties van ras en racisme in media, literatuur en populaire cultuur. Ze analyseerde hoe stereotypen en vooroordelen racistische ideologieën in stand houden en bijdragen aan marginalisatie.

 

Een andere belangrijke focus in haar werk is de betekenis van liefde binnen het feminisme. Daarbij was ze op zoek naar een begrip van liefde die vrij is van seksisme en patriarchale onderdrukking. Ze beweerde dat mannen veelal geleerd worden om de kracht van liefde te wantrouwen, terwijl vrouwen wordt geleerd om genoegen te nemen met onvervulde liefde. Met deze insteek beargumenteerde ze dat liefde niet samen kan gaan met onderdrukking. Tegelijkertijd wees ze de feministische beweging op het belang van liefde. In haar werk over liefde combineerde ze persoonlijke anekdotes over haar eigen romantische relaties met analyses van de manier waarop veelal mannelijke auteurs over liefde spreken. Ze zag liefde als een transformerende kracht die mensen in staat stelt om trauma’s te confronteren, barrières voor intimiteit te overwinnen en ruimte te creëren voor heling van individuele en collectieve pijn. 

 

In totaal publiceerde Hooks meer dan dertig boeken en honderden artikelen. In aanvulling op Ain’t I a Woman? Black Women and Feminism zijn enkele bekende werken: Outlaw Culture: Resisting Representations (1994); Teaching to transgress: education as the practice of freedom (1994); All About Love: New Visions (2000); Feminism is for everybody: passionate politics (2000) en Writing beyond race: living theory and practice (2013). Daarnaast schreef zij kinderboeken, gaf ze veelvuldig lezingen en verscheen ze in documentaires.

 

Het humanisme van Bell Hooks is nauw verweven met haar kritiek op systemische onderdrukking, haar pleidooi voor sociale rechtvaardigheid en haar visie op een samenleving die gebaseerd is op liefde en gelijkwaardigheid. In haar werk herkennen we vormen van inclusief humanisme die intersectioneel is en zich diep bewust is van de dynamiek van macht, ras, gender en klasse en vooral op de onderlinge verbondenheid van alle vormen van onderdrukking. Ze stond kritisch tegenover humanisme dat de complexiteit van identiteit en onderdrukking negeerde. Ze pleitte voor humanisme dat verschillende perspectieven en ervaringen omvat. Daarbij verwelkomde ze moeilijke gesprekken in de dialoog over de menselijke conditie.

Bronnen

Ain't I a Woman?: Black women and feminism, Bell Hooks, 1981
Teaching to Transgress: Education as the Practice of Freedom, Bell Hooks, 1994
The Will to Change: Men, Masculinity and Love, Bell Hooks, 2005
Feminism is for everybody: passionate politics, Bell Hooks, 2022, vertaald als: Feminisme is voor iedereen, 2022, door Anne Marie Koper en Meritha Paul-van Voorden.
Feministische theorie in praktijk: een interview met Bell Hooks, Helma Lutz, Tijdschrift voor vrouwenstudies Vol. 14, 1993
Skin Again, Bell Hooks, 2004, met illustraties van Chris Raschka, vertaald als: De binnenkant van mij, 2021 door Sayonara Stutgard
Homemade Love, Bell Hooks, 2002, met illustraties van Shane Evans